Cortisol
گلوکوکورتیکوئیدها شامل مجموعه های متنوعی از هورمون های استروئیدی 21 کربنه هستند که از کورتکس آدرنال آزاد شده و در متابولیسم کربوهیدرات ها نقش دارند. کورتیزول مهم ترین گلوکوکورتیکوئید آدرنال است. حدود 75% کورتیزول موجود در گردش خون به CBG و حدود 15% آن به آلبومین متصل است و دارای نیمه عمر 70 دقیقه ای می باشد. گلوکوکورتیکوئیدها از طریق اثر بر گیرنده های ویژه هسته ای، جنبه های مختلف پاسخ به استرس فیزیولوژیک و نیز فشار خون و هومئوستاز الکترولیت ها را تنظیم می کنند. بیوسنتز کورتیزول نیازمند دو واکنش 21-هیدروکسیلاز و بتا-11هیدروکسیلاز است.
آزاد شدن هورمون آزاد کننده کورتیکوتروپین (CRH) از هیپوتالاموس و انجام فرایندهای مختلف در نهایت باعث تولید هورمون ACTH از سلول های کورتیکوتروپ هیپوفیز می گردد که به عنوان تنظیم کننده محوری سنتز کورتیزول عمل می کند. با توجه به الگوی ترشح ACTH، ترشح کورتیزول از آدرنال، ریتم شبانه روزی مجزایی را نشان می دهد که حداکثر مقدار آن هنگام صبح و حداقل آن هنگام عصر است و در فردی که چرخه خواب و بیداری طبیعی دارد، کمترین میزان ACTH را می توان مدت کوتاهی بعد از نیمه شب پیدا کرد. در شرایط استرس و برای مقابله با وضعیت موجود، ترشح ACTH افزایش می یابد. محرک هایی نظیر آسیب ناشی از جراحی، تروما، عوامل تب زا، هیپوگلیسمی و خونریزی می توانند منجر به یک افزایش حاد در ترشح ACTH و کورتیزول گردند.
محور هیپوتالاموس-هیپوفیزی-آدرنالی (HPA) متشکل از چندین قوس پس نوردی است که سنتز و ترشح کورتیزول را کنترل می کنند. وقتی میزان کورتیزول پلاسمایی بالا می رود، آزاد سازی ACTH و CRH را سرکوب می کند که به نوبه خود منجر به کاهش میزان کورتیزول می گردد. مصرف مقادیر زیاد گلوکوکورتیکوئیدهای خارجی نیز با اثر منفی بر هیپوتالاموس و هیپوفیز سبب کاهش مقادیر CRH و ACTH می گردد. اگر این سرکوب بیش از چند هفته طول بکشد، هیپوفیز ممکن است دائماً سرکوب شده و منجر به آتروفی آدرنال گردد. کورتیزول از طریق تسریع گلوکونئوژنز و کاهش برداشت و کاهش مصرف گلوکز در بافت های محیطی (عضله و بافت چربی) سبب افزایش گلوکز خون می شود (اثر مخالف انسولین). کورتیزول بر متابولیسم چربی ها نیز تاثیر می گذارد. سطح سرمی کورتیزول در بیماری کوشینگ، استرس و تومورهای ACTH افزایش می یابد و در هایپرپلازی آدرنال، بیماری آریسون و کاهش فعالیت هیپوفیز سطح آن کاهش می یابد.